Liberalna oligarhija

„Da glasanje pravi razliku, ne bi nam bilo dozvoljeno.“ Mark Tven

Ova rečenica otprilike sumira lokalne izbore u Crnoj Gori.

Od kada je uveden višepartijski sistem u Crnoj Gori, nijedan izborni proces nije prošao bez kontroverzi – kupovina glasova, lažni identifikacioni dokumenti, ucjene, prijetnje, teroristički napadi. Rekli biste, zvuči kao prilično nestabilna sredina za održavanje izbornih procesa. Ali, demokratija mora živjeti i narod mora birati, pa su u Crnoj Gori ove godine već održana 2 izborna procesa na lokalnom nivou – u Nikšiću u martu i Herceg Novom u maju, a 5. decembra će se istovremeno birati lokalna vlast u opštinama Cetinje, Mojkovac i Petnjica. Sigurno nas očekuju tektonske promjene.

Monotonost i predvidivost četvorogodišnjih mandata lokalnih vlasti uvijek nadomjesti mjesec dana turbulentnosti i živopisnosti političke kampanje. Sjetite se samo lokalnih izbora u Nikšiću. Tačnije, kampanje za lokalne izbore u Nikšiću koja je sa sobom donijela „hapšenje“ Brana Mićunovića, novu pjesmu Jadranke Barjaktarević i činilo se beskonačne kolone automobila. Tada je gorivo bilo jeftinije.

Naziru se i obrisi političkih kampanja u opštinama Cetinje, Mojkovac i Petnjica. Političke partije će sigurno prirediti dobar show. Nekadašnji predsjednik Saveza Komunista i aktuelni predsjednik države, Milo Đukanović najavljuje „nakon rata za Nikšić, rat za Mojkovac“. Mislim da je tokom kampanje korišćena sintagma „bitka za Nikšić“, ali to je sada manje bitno, muče nas i druge stvari.

Kada će rat da postane rad? U Cetinju je zaposleno svega 43% lica između 18 i 65 godina, u Mojkovcu živi 27% manje ljudi nego 2000. godine, a u Petnjici postoji 5 firmi. Radi poređenja, u Podgorici ih je preko 11 000.

Odavno je u Crnoj Gori, čini se, izgubljena vizija. Ako je naša budućnost stalno na ivici da postane bolja, kako to da svaki dan donosi samo nove probleme, a nikad rješenja? Ne bih da zvučim kao pesimista, ali zaista ne vidim kako će bilo koja politička opcija koja bude izabrana na lokalnom nivou donijeti promjenu u ovim opštinama. A ljudi će glasati. Neko zbog rođaka, neko zbog posla, neko zbog ideološke naklonjenosti, neko zbog osjećaja sigurnosti, a svako zbog nade i vjere da će mu zbog takve odluke na izborima sjutra biti makar malo bolje. Veliko povjerenje i velika odgovornost se prenosi na izborima, formalno i neformalno. Veće se razočaranje ispoljava kada svo to povjerenje i ta odgovornost budu zloupotrijebljeni radi ostvarivanja uskih ličnih interesa.

Da li je zaista neophodno da u opštinama u kojima živi jedva 30 000 ljudi bude više od 90 odbornika? U prosjeku to je 1 na svaka 333 stanovnika u ove 3 opštine. Da ne govorimo o tome koliko je još zaposlenih u lokalnoj administraciji. Decentralizacija? Da! Dodatna politizacija opštinskih institucija kroz njihovo pretrpavanje partijskim vojnicima koji nemaju nikakvu formalnu vlast nad tom opštinom, čineći ih vječno zavnisnim od centralne Vlade? Ne!

Crna Gora je već jako ispolitizovano društvo. Da li je politika institucionalizovana ili su institucije politizovane? Gdje je granica i može li se uopšte pobjeći od politike? Kolika uopšte može bit decentralizacija u državi sa manje od 700 000 stanovnika, sa jednom opštinom u kojoj živi više od 100 000 i sa 9 opština sa manje od 10 000 stanovnika? Kakva bi onda trebalo da bude lokalna samouprava? Politipsko uređenje ili je to isuviše kompleksno? Zaboravili smo da imamo i mjesne zajednice. Čemu njihovo postojanje?

Lokalni izbori otvaraju brojna pitanja i ostavljaju ih bez odgovora do sljedećeg ciklusa. Srećom, u Crnoj Gori novi ciklus uvijek dođe brzo, te nas početkom 2022. godine očekuju izbori u Beranama i Ulcinju, pa zatim u 13 opština sredinom sljedeće godine. Političari će još jednom izaći na pozornicu, da nam zaokupiraju pažnju i zagolicaju maštu tek onoliko koliko je potrebno da odemo do glasačkog mjesta i zaokružimo broj pored imena njihove stranke na parčetu papira, davajući time legitimitet ovom statusu quo koji živimo već godinama. Znači li to da ipak imamo mogućnost da biramo?

Autor: Nikola Mumin, koordinator projekta i istraživač u Centru za građanske slobode

***

Ovaj projekat finansira Ambasada SAD u Podgorici. Mišljenja, nalazi, zaključci ili preporuke koji su ovdje izneseni su stav autora i ne odražavaju nužno stav Stejt dipartmenta i Vlade SAD.